KA KHEIN KADIAH HAKA DIE KA THIED
KA RUKOM NIEW BAD KHEIN U KHASI HA KA TREI BAD DIE
ki khynnah skul mynta , shisien ba ki lah kiew klass sha ki klass ba kham neng ban ia ki klass ba lai ne klass ba saw , kim ioh pyndonkam shuh ia ki kot jingkhein khasi .ka daw jong kane ka jingsamngeh kynsan ka long ba ka syllabus kam ailad ia ki ban dang pule khasi .ki lah dei ban iakhun noh ha ka ktien thymmai, ka phareng . ki skul nongkyndong bad katno katne ha khapm sor ,ki iaioh lad haduh ka klas ba ba hynriew.naduh ka ba hynniew ,ba phra maki ruh ki hap ia bud lang ia ki ba bun .lada dei ba ki khasi ki dawa ia ka hok ban thoh esamin ha ka ktien lajong, khlem pep ki nongthoh kot ruh kin sa lah hi ban pynbiang ia ka jingdonkam .
ki nongthoh kot jingkhein khasi , nga i ki la
thynngngian lut haki kot klass ii bad klass iii ia ka rukom khein ruko diah u khasi .ki la pynrung
lut ia ki sien die dieng iap ,sien die soh , ki sien die kwai bad kumta ter
terna ka bynta ki khynnah rit .kane kan pynkulmar ia ki jabieng ba dang lung
jong ki bad shiban pat ban pynshahkraw kraw ia ki khynnah heh kia lah ban bat
iaki lada don ha kano kano ka kot pule jong ki.
kum ka jingribias ia ki
jingpule na ki klass rit , i ne i jinglum naneng narum ,nga kyrmen in pyrsad
rhem biang ia ki phliah ding ba la jan na ka jylli ki samla pule. balei nga lum
iakine ki lyngkhot lyngkhai , ka long ka jingkwah pynhun ia ki khynah kiba ju
ud ba kim tip shuh ia ki taiew khasi , ia ki bnai khasi bad kumta ter ter.
ki
jingniew:
shuwa ban nang thoh ban nag pule ki khasi
ki la nang ban niew .ki la tip shaid shaid ban niew haduh shispah .u shispah u
kham long pdeng , namar ba hyndai haba u ki briew ki ioh pat pisa ruh, u ba
riewspah eh ruh un ioh bat tang ha ka lut shispah .dei na kane ka daw ba ki sa
ong ba ki ba riewspah.ym ba riewhajar, ne riewlak , bad kumta ter ter , wat
haba ki la tip ba hadien ka lak bud sa ka klur, bad hadien ka klur bud ka putit
,ia u briew u ba don putit mynta ki dang ong hi u ba riewspah .hadien ha bu ngisa
nang ban niew na ka spah sha ka hajar , ka phew-hajar ,ka lak, ka phew-lak ka
klur ka phew-klur.
ki khasi ki don kawei ka rukom pynpher ia ki, ki mlien ban ong
`shi` kum shiphew, shi spah , shihajar , shilak shipiah ,shityngka , shikti ,
shikup, shitda ,shikham ,bad kumta ter ter . kim ju ong wei dorjon , hynrei shi
dorjon . na kane ka daw ha ki kot jingkhein ki buh 1 ngi hap pule shi ,
lait satang ba ngi mut shisha ban niew
wei,ar, lai…
halor kane ka nongrim , nga kwah ban sdang pyni harum ia ki rukom niew ki hasi ha
ka iadei iathied :
ki
jingthew lynter shuwa ban mih ka jingthew
metre
ki khasi hyndai ki pyndonkam ia ki shympriah
kti ban thew , kum;
4 kti ne shishynriahkti = 1khup (shikhup)
3 khup ne 12
kti = 1 tda (shitda)
2 tda ne 24 kti = 1 pruh (shipruh)
2 pruh = 1 kot (shi kot).
ka rukom diengiap ki khasi
4 tylli = 1hali (shi hali)
5
hali =
1 bdi (shi bdi)
4 bdi = 1 pen (shipen ) ki
ong ruh 20 hali long shipen .
16
pen = 1 kaw (shikaw)
ka
rukom khein kwai ki khasi
10
tylli =1 kti ne kynti
40 kti = 1 kani (shi kani)
16 kani = 1 lynti (shi lynti ) (shi
lynti la biang hi ban kit)
20 kani =1 pai (shipai )
ka
jingkhein tympew ki khasi
2 sla =1jur (shijur)
10 jur = 1khongshi (shi khongshi)
3 khongshi =1 biah (shibiah) ne khongpong
4 biah =1 tap (shitap)
ka
rukom die soh
4 tylli =1 hali
8 hali =1 bhar (shi
bhar rit)
16 hali =1 bhar (shibhar heh)
ka
rukom die pylleng lane ia kiwei kiwei de ki tiar
12tylli =1dorjon(shidorjon)
12dorjon = 1 kros (shikros)
20 tylli =1kuri (shikuri)
ka
rukom die kot sada ne kot kudi
shi sla =1 taw(shitaw)
24 taw =1 dista (shidista)
20 dista = 1riim(shiriim)
ki
jingkhein por ba la shim kylliang na ki phareng
60 sekon = 1 minit(shisekon)
60 minit =1 kynta(shikynta)
24 kynta =1sngi (shisngi)
7sngi =1taiew(shitaiew)
52 taiew =1snem(shishnem)
30sngi =1bnai (shibnai)
12bnai =1snem(shisnem)
365sngi =1snem(shisnem)
366sngi =1snem-jam(shisnemjam)
4taiew = 1bnai(shibnai)
ka
rukom khein aiom
·
ka pyrem 2. ka
lyuir 3. ka synrai
4. ka tlang
ka
rukom khein sngi taiew ha sohra naduh ba
wan ki mishoneri na ri wales
sunday = sngi –u blei
monday =lah sngi ublei/sngi nyngkong
tuesday =sngi hatmajai /sngibaar
wednesday =sngi balang ( ka sngi pynlong jingiaseng ka
balang presbyterian)
thursday = sngi palei
friday =sngi thohdieng
saturday =sngi saitjain
ha ka jingshisha ki khasi ki don phra sngi ha
ka shi taiew bad saw sngi ne shiteng
taiew long shisaw-iia .nalor kata ka rukom khein sngi taiew jong ki
khasi ka pher na kiwei ki thain sha kawei pat ka thain .bunsien ka ju
jia ba kawe ka thai kam nang khein ne tip i ki kyrteng jong ki sngi taiew jong
kawei pat ka thain . ki sngi taiew ki ioh ia ka kyrteng jong ki na ki sngi iew
bad ka iew pat ka ioh na kajaka ba
pynlong iew.kumba lap dien mynta ki don hynriew thain kiba don la ki rukom
khein sngi taiew.
kita
ki long:
·
ka thain mylliem
·
ka thain khyrim
·
ka thain sepngi
·
ka thain bhoi
·
ka thain sohra
·
ka thain jaintia
1. ha mylliem 2.ha
ri war 3.ha
sepngi 4.ha bhoi 5.ha sohra
ka
iew duh ka lyngkrdem ka rangblang ka iewduh ka
iewrit
ka
lyngka ka dawki ka nongstoin ka mawhati ka mawbang
ka
nongkrem ka pynursla ka sangshnong ka umden ka
shella
ka
mawlong ka lyngkhat ka khlawbah ka nongpoh ka tyllap
ka
rynghep ka lyngkyrdem ka khlawduh ka iewrynghep ka
iewbah
ka
shyllong ka dawki kamaram ka umroi ka
mawbang
ka
pamtiah ka pynursla mawngap ka pamtiah ka shella
ka umni ka lyngkhat ka langstieh ka umsning ka tyllap
6.ha jaintia
ka hat ka pyngkat
ka khyllaw
ka thymblein
ka pynsin
ka mulong
ka musiang
ka mushai
ha
ri war bad ha sohra ki pynlong iew man laka sawia, katba kiwei pat kim treh ki
pynlong iew tang ha ka shisien shi phra sngi.
ki
kyrteng jong ki bnai phareng bad bnai khasi ha
ka jingiathuh khana pateng , don kiba ong ba ki khasi ki don khatlai bnai .kane
kan iadei thik lada khein bnai man la ka 28 sngi .lada multiply ia u 13 da u 4
kan mih thik 52 taiew .hynrei kumba paw
na ki kyrteng pat don tang 12 bnai :
1.
january kyllalyngkot
2.
febuary rymphang
3.
march lber
4.
april iiaiong
5.
may jymmang
6.
june jylliew
7.
july naitung
8.
august nailar
9.
september nailur
10. october risaw
11. november naiwieng
12.december nohprah
Comments
Post a Comment