KA KHEIN KADIAH HAKA DIE KA THIED

KA RUKOM NIEW BAD KHEIN U KHASI HA KA TREI BAD DIE

ki khynnah skul mynta , shisien ba ki lah kiew klass sha ki klass ba kham neng ban ia ki klass ba lai ne klass ba saw , kim ioh pyndonkam shuh ia ki kot jingkhein khasi .ka daw jong kane ka jingsamngeh kynsan ka long ba ka syllabus kam ailad ia ki ban dang pule khasi .ki lah dei ban iakhun noh ha ka ktien thymmai, ka phareng . ki skul nongkyndong bad katno katne ha khapm sor ,ki iaioh lad haduh ka klas ba ba hynriew.naduh ka ba hynniew ,ba phra maki ruh ki hap ia bud lang ia ki ba bun .lada dei ba ki khasi ki dawa ia ka hok ban thoh esamin ha ka ktien lajong, khlem pep ki nongthoh kot ruh kin sa lah hi ban pynbiang ia ka jingdonkam .

                      ki nongthoh kot jingkhein khasi , nga i ki la thynngngian lut haki kot klass ii bad klass iii ia ka  rukom khein ruko diah u khasi .ki la pynrung lut ia ki sien die dieng iap ,sien die soh , ki sien die kwai bad kumta ter terna ka bynta ki khynnah rit .kane kan pynkulmar ia ki jabieng ba dang lung jong ki bad shiban pat ban pynshahkraw kraw ia ki khynnah heh kia lah ban bat iaki lada don ha kano kano ka kot pule jong ki.
                        kum ka jingribias ia ki jingpule na ki klass rit , i ne i jinglum naneng narum ,nga kyrmen in pyrsad rhem biang ia ki phliah ding ba la jan na ka jylli ki samla pule. balei nga lum iakine ki lyngkhot lyngkhai , ka long ka jingkwah pynhun ia ki khynah kiba ju ud ba kim tip shuh ia ki taiew khasi , ia ki bnai khasi bad kumta ter ter.
ki jingniew:
                     shuwa ban nang thoh ban nag pule ki khasi ki la nang ban niew .ki la tip shaid shaid ban niew haduh shispah .u shispah u kham long pdeng , namar ba hyndai haba u ki briew ki ioh pat pisa ruh, u ba riewspah eh ruh un ioh bat tang ha ka lut shispah .dei na kane ka daw ba ki sa ong ba ki ba riewspah.ym ba riewhajar, ne riewlak , bad kumta ter ter , wat haba ki la tip ba hadien ka lak bud sa ka klur, bad hadien ka klur bud ka putit ,ia u briew u ba don putit mynta ki dang ong hi u ba riewspah .hadien ha bu ngisa nang ban niew na ka spah sha ka hajar , ka phew-hajar ,ka lak, ka phew-lak  ka  klur ka phew-klur.
                  ki khasi ki don kawei  ka rukom pynpher ia ki, ki mlien ban ong `shi` kum shiphew, shi spah , shihajar , shilak shipiah ,shityngka , shikti , shikup, shitda ,shikham ,bad kumta ter ter . kim ju ong wei dorjon , hynrei shi dorjon . na kane ka daw ha ki kot jingkhein ki buh 1 ngi hap pule shi , lait  satang ba ngi mut shisha ban niew wei,ar, lai…
                 halor kane ka nongrim , nga kwah ban  sdang pyni harum ia ki rukom niew ki hasi ha ka  iadei iathied :
ki jingthew lynter shuwa ban mih ka jingthew  metre

                   ki khasi hyndai ki pyndonkam ia ki shympriah kti ban thew , kum;

                           4 kti ne shishynriahkti       = 1khup (shikhup)
                           3 khup ne 12 kti                 = 1 tda (shitda)
                           2 tda ne 24 kti                    = 1 pruh (shipruh)
                           2 pruh                                 = 1 kot (shi kot).

  ka rukom diengiap ki khasi
                         4 tylli                         = 1hali (shi hali)
                         5 hali                         = 1 bdi (shi bdi)
                         4 bdi                          = 1 pen (shipen ) ki ong ruh 20 hali long shipen .
                         16 pen                       = 1 kaw (shikaw)

ka rukom khein kwai ki khasi
                         10 tylli                    =1 kti ne kynti
                        40 kti                        = 1 kani (shi kani)
                        16 kani                     = 1 lynti (shi lynti ) (shi lynti la biang hi ban kit)
                        20 kani                     =1 pai (shipai )

ka jingkhein tympew ki khasi

                        2 sla              =1jur (shijur)
                        10 jur            = 1khongshi (shi khongshi)
                        3 khongshi    =1 biah (shibiah) ne khongpong
                        4 biah            =1 tap (shitap)
ka rukom  die soh

                        4 tylli                       =1 hali
                        8 hali                       =1 bhar (shi bhar rit)
                        16 hali                     =1 bhar (shibhar heh)
ka rukom die pylleng lane ia kiwei kiwei de ki tiar

                        12tylli                     =1dorjon(shidorjon)
                        12dorjon                 = 1 kros (shikros)
                        20 tylli                    =1kuri (shikuri)
ka rukom die kot sada ne kot kudi

shi sla                       =1 taw(shitaw)
24 taw                     =1 dista (shidista)
20 dista                   = 1riim(shiriim)

ki jingkhein por ba la shim kylliang na ki phareng

                        60 sekon                    = 1 minit(shisekon)
                        60 minit                     =1 kynta(shikynta)
                        24 kynta                    =1sngi (shisngi)
                        7sngi                         =1taiew(shitaiew)
                        52 taiew                    =1snem(shishnem)
                        30sngi                       =1bnai (shibnai)
                        12bnai                      =1snem(shisnem)
                        365sngi                    =1snem(shisnem)
                        366sngi                    =1snem-jam(shisnemjam)
                        4taiew                      = 1bnai(shibnai)
ka rukom khein aiom
·        ka pyrem   2. ka lyuir    3.  ka synrai     4.  ka  tlang

ka rukom khein sngi  taiew ha sohra naduh ba wan ki mishoneri na ri wales
                        sunday          = sngi –u blei
                        monday        =lah sngi ublei/sngi nyngkong
                        tuesday         =sngi hatmajai /sngibaar
                        wednesday   =sngi balang ( ka sngi pynlong jingiaseng ka balang presbyterian)
                        thursday      = sngi palei
                        friday          =sngi thohdieng
                        saturday     =sngi saitjain

 ha ka jingshisha ki khasi ki don phra sngi ha ka shi taiew bad saw sngi ne shiteng  taiew long shisaw-iia .nalor kata ka rukom khein sngi taiew jong ki khasi ka pher na kiwei ki thain sha kawei pat ka thain .bunsien  ka  ju jia ba kawe ka thai kam nang khein ne tip i ki kyrteng jong ki sngi taiew jong kawei pat ka thain . ki sngi taiew ki ioh ia ka kyrteng jong ki na ki sngi iew bad ka iew  pat ka ioh na kajaka ba pynlong iew.kumba lap dien mynta ki don hynriew thain kiba don la ki rukom khein sngi taiew.
   kita  ki long:
·        ka thain mylliem
·        ka thain khyrim
·        ka thain sepngi
·        ka thain bhoi
·        ka thain sohra
·        ka thain jaintia
1.     ha mylliem       2.ha ri war             3.ha sepngi          4.ha bhoi            5.ha sohra
ka iew duh       ka lyngkrdem         ka rangblang           ka iewduh              ka iewrit
ka lyngka         ka dawki                 ka nongstoin           ka mawhati            ka mawbang
ka nongkrem    ka pynursla            ka sangshnong        ka umden               ka shella
ka mawlong     ka lyngkhat            ka khlawbah            ka nongpoh            ka tyllap
ka rynghep       ka lyngkyrdem      ka khlawduh             ka iewrynghep        ka iewbah
ka shyllong      ka dawki                 kamaram                 ka umroi                ka mawbang
ka pamtiah       ka pynursla              mawngap              ka pamtiah            ka shella
ka umni           ka lyngkhat             ka langstieh             ka umsning            ka tyllap
      6.ha jaintia
ka hat                          ka pyngkat     
ka khyllaw               ka thymblein
ka pynsin
ka mulong
ka musiang
ka mushai

ha ri war bad ha sohra ki pynlong iew man laka sawia, katba kiwei pat kim treh ki pynlong iew tang ha ka shisien shi phra sngi.

ki kyrteng jong ki bnai phareng bad bnai khasi  ha ka jingiathuh khana pateng , don kiba ong ba ki khasi ki don khatlai bnai .kane kan iadei thik lada khein bnai man la ka 28 sngi .lada multiply ia u 13 da u 4 kan mih thik 52 taiew .hynrei kumba  paw na ki kyrteng pat don tang 12 bnai :

1.     january                     kyllalyngkot
2.     febuary                     rymphang
3.     march                       lber
4.     april                          iiaiong
5.     may                           jymmang
6.     june                           jylliew
7.     july                            naitung
8.     august                       nailar
9.     september                nailur
                         10. october                     risaw
    11. november                 naiwieng
    12.december                  nohprah

Comments

Popular Posts