Ki MAWBYNNA
KI
MAWBYNNA, KI MAW NIAM BAD KI KOR
Ki mawbynna kiba ngi iohi kylleng kat shaba ngi leit ngi wan kim dei ki juh kumba ngi tharai.hato ngi la ju kylli ne em ,balei ki ba ki longshuwa manshuwa kit hung mawbynna?.balei ngi lap treng teng ki ba jrong teng pat kiba lyngkot bha?balei ruh hating hating ngi shem harud lynti,hajan iew, halor lum,bad hating hating sha jrong lum jngai na shnong?lada ngi smat kylli don ki jubab.
KI JINGBATAI DUR Ki
mawbynna ki long ki mawtylli kiba la stah pyllun malu mala da ki shniah .ia ki
mawpynieng ne ki mawthung ,la khot ki mawshynrang bad ia ki mawlyngkot kiba don
ha syndah ki mawthung ,la khot ki maw khynthei.
Uwei
u wei u mawshynrang u lah ban don ka jingjrong naduh arpruh haduh khatar
pruh bad ka pynkiang pat napdeng ka ship[ruh haduh ka laipruh ;nangta ka
jingrben hapeng shitda bad arpruh.
Ki maw shynrang ki don arjait :ki mawbynna –nam bad ki mawbynna niam
.ki mawbynna nam ki kham jrong ban ia ki mawbynna niam .ia baroh arjait ki ju thung haki lynniong
lynnong. Lah ban ithuh ba ki dei ki mawbynna
niam ,lada ki pynieng lai lai tylli ki mawshynrang shi shi jaka .lada ki
don palat ia lai tylli kata kadon pynban san,hynniew ne khyndai ,kita ki maw
shynrang kin dei ki dei ki mawbynna nam.
Ki lah ban dei ki maw nam ba la thung da ki kur hi ne da ki khunkha
khunlong .
Kito kiba hap ha ka thup mawbynna nam
ki dei:
1.
Ki mawbynna
2.
Ki mawlum /mawkait
3.
Ki kor /ki palong.
KI MAWBYNNA , ki ki long kino kino ki
mawnam ba la thung ban pynsah nam ia ka kur ,ne ia ki jingjia ba khyllah ne ba
phyla.
KI MAWLUM ,ki long kikynja mawbynna nam
,ki ioh ia kata ka kyrteng namar ba la thung ia ki halor lum ba kynjang bad
pynsah nam ia ka kur kaba don ka jingle niam thep mawbah .ha ka por ba thung ia
ki ,ki trai ki pynshet ja khawnei bad ka
mithai .ym don jing leh niam ei ei.
KI MAWKAIT,ruh ki long hi ki
mawbynna nam ba la thung da ki ba riewspah ne kiba ioh bakot .la khot kyrteng
mawkait ia ki na ka daw jong k ajingphawar kaba ong : ``phi kiba lah ka kait im
ka kait ih ,ko mei ba kha ko pa ba kha “.
KA
KOR, ruh kalong ka jingtei nam jong ka kur jongno jong no kaba kwah
pynsahnam ialade. Ka kor ka iasyriem bad ka ben .ki tei ia kine ki kor ban ioh
shongthait ki nongleit nongwan .kata ka
mutr ki khasi kiba riewspah riewbha ki ju pyrkhat lem ia kiba duk ne ba kham
duna kamai. Kiba duk basuk pat ki pyrto nam kylliang ia kita kiba riewbha ba u
blei un kyrkhu kyrdoh ia ki kyrhai.
KI PALONG: ki syiem sohra ki shna
kip along shongthait ban pynsah nam pateng la pateng ia ki syiem .ka don ka
palong u Borsing bad ka palong jong ka Ber .
Ki
maw ki long kum ki sla kot na ka bynta u khasi .kin da lah ban plie shuh shibun
ki lynnong ,lada ngi smat ban pule na ki.
Kito
kiba hap ha ka thup mawbynna niam ki long:
1.
Mawkjat/mawksing/mawlynti
2.
Mawshyieng /mawumkoi
3.
Mawbah /kopepbah kynroh
jynthang
4.
Ki mawklim
KI MAWKJAT ki dei ki mawniam ba ki
briew kit hung ha shiteng lynti eiei hapdeng ka iing niam bad ka jaka thep
mawbah,ne ka iing iap briew bad kajaka thang .haba ka kur ka thepmawbah ,ki maw
kjat kin bun lynnong ,namar ba kawei pa kawei ka kpoh jong kata ka kur kanthung
lai lai tylli ki msawshynrang bad kawei kawei ka mawkynthei .kata ka mut lada
don arkpoh ,yn don hynnriew tylli ki maw shynrang bad artylli ki maw kynthei
ladadon laikpoh, khynndai tylli ki maw shynrang ,bad kumta ter ter.
La khot mawkjat ia ki , namar ki pyniuh
kjat ia ki snaiap ha ki ha ka por ba ki
kiew leit on ia ki shyieng sha mawbah..dei tang haduh ki maw kjat ruh ba ki
khunkha khunlong ki sangeh noh ka
phur ka sianhg ,ka rong ka taw ,bad ki
sieh ia ki reng kin gab jong ki :sikniane ki langknia ha ki mawshynrang .ynda
dep ka phur ka siang , ki khun kha ki lok ki jor bad ki ieid ki thoin ki leit
phai noh sha la iing.
Hynrei
lada ka dei ka jingon thang ym don jingphur jingsiang, ki briew baroh ki lah
ban leit shaduh jaka thang.
KI MAWKSING pat ki ioh kyrteng pher
tang namarba ki briew ki pyndondam ia ka ksing ka dhah ,ia ka bom ka nakra ha
ka por ba ki tan maw kjat . ha mylliem ki leh kumta man ka por ba don ka
thepmawbah ,hynrei ha kiwei pat ki jaka la ju tem ksing tang haba kwah ki kur
jong ki men riew spah .
Nangta
ia ki MAWLYNTI la shna tang ha ba leit on thang ia ki
briew kba la noh bha ka ryta . u Kynpham
singh u ong ‘ kiba la hap dur’!la khot mawlynti ruh na ka daw ba ki trai ruh ki
don jingthmu ban pynlong mawshongthait ia ki nongleit nongwan hadien habud.ka
rukom shna ka kham skhem.ka don sa kawei ka daw balei l shna mawlynti ha ka
port hep maw bah ne port hang briew ;teng teng ka iing niam ne ka iing iap
briew ka jngai bah naka jaka thep shyieng ne jaka thang ne naka kpepbah jong ka
kur .ki buh mawlynti ha man la ka teng.
KI
MAW SHYIENG ia ki shyieng ala song
bha ha ka jain sala thymmai ,ynda ki la sait la niad ia ki ,ki buh khop ha i
mawshyieng ba la pynkhreh lypa . iwei i mawshyieng i dei long kyrpang na ka bynta i we ii briew .ita i mawshyieng i
long kum i synduk bala shna bad i jing khang .
KI MAWUMMKOI pat ki long ki mawshynrang kiba rit bala
pyniieng ha ka jaka ba ki sait ia ia ki shyieng jong kkiba iaptyrut iapsmer ,ne
ba iapsaw ne iapsian. Ki mawumkoi ki sakhi ba
kita ki kurki ba iaptyrut kiia khuid ia suba bd la long banthep lang ia kishyieng jong ki bad ka kur ha u
mawbah.
KI MAWBAH
ki long ki mawthep shyieng jong
ka kur sien lano,haba ka kur ka sngewdonbor.ka jingheh jong u mawbah ka long
kat kum ka jingheh jong ka kur .la ker kut baroh sawdong da ki maw bad tap na
jrong da u wei u maw lyngkhep ba la stah
pynbiang sbak . ia ki maw bah nym ju don ban nud banleh dusmon ,namar ba
ki khasi ki burom bha ia ki nongiap .nalor kata ki tieng artad ia ka snaiap ne
iaki suid iap kumba ki ju khot .
KI KPEPBAH ki
dei ki jaka thang ba la kynroh skhem bha jong kano kano ka kur ,kam pher ki sah
jan ner ki sah jngai ,ki ju rah ia ki nong iap sha ka kpep bah .hyrei ki kur ki bym ju siew bai synniang kur kim ju
ioh thang ha ka .ki kpep bah ki pynpaw ia ki jing riewspah ne ka jingryntieh ka
kur .
KI
KYNROHG JINGTHANGRUH ki long ki jing
tei nam jong ka kur .
KI
MAWKLIM ha ka dustur u khasi ki
briew kiba la ia poi kha , ki don ka jing iadei shijunom . kam pher wat lada
kawei kawei ka liang ka la iap .ka synjat kam pat lait .te lada ka liang Ba ba dang im ka ioh briew biang ,
ki kur jong ka liang kiba iap ki ju shim sang bad ki pynlong ia ka jing knia
sang.ia ka bsi lut bai sep jong kata ka
jingknia sang hap buria ka liang kaba
klim . ynda ki kur ki kur ki la dep pynsngew ha u /ka nongiap , kit hung lai
tylli ki mawklim harud lynti ban sakhi ia baroh ki nong leit nongwan , ba la
khuid ka byrsieh , bad la pyneh biang ia
ka rngiew .
KI MAWKYNTHEI man la ki mawbynna ki don ki
maw shynrang ki ju don artad bad ki maw lyngknot ba la khot ki mawkynthei , ki
mawiawbei ne ki maw iawkha . ki maw
kynthei ha syndah ki mawbynna nam ki kham heh ban ia ki maw kynthei haskhmat ki
maw bynna niam .ia kito kiba don ha ki
jaka iew ne ha ki madan shnong ki khot ki maw shongkai ne ki mawshongthait .kka
mawshongthait ki bah eh eh ka don ha
laitlyngkot (ha iew shyllong ) , ki anam ia ka kum ka maw ramhali bad ka maw
kyrhong . ka jingheh jong ka ka;long kumba khatphra pruh shiteng la phra pruh
shiteng eiei.ki ong hajan sutnga , ki don kimaw shongthait kiba don haduh
laiphew tylli ki maw shynrang .
Ka dur jong ki maw kynthei ki
long kiba pyllun ne sawdong bad ka heh lyngkdain .ka lynter jong ki mawkynthei
ka lah ban long lyngkottang ar pruh ne ka lah ban jrong haduh khatkhyndai pruh
, bad ka pyngkiang jong ki ruh ka lah ban don tang kshi khup ne haduh arpruh .
Ia ka niam ka rukom ba ki ju
pyndep ha ka por ba kit hep mawniam ki jut hep halor ki mawkynthei .ha ka por
ba ki khun kha ki pynnoh iaki jingpynkham pynsoh ha ka meikha , ha ka thep
mawbah , ki ju lei tai ha ki mawkynthei . ka meikha ruh ka shong shongkun halor ki mawkynthei.
KA JING RING IA KI
MAWBYNNA
Ia
ki mawbynna bunsien ki hap ring ha shaduh jngai jngai sha ba kham ipoh jied maw
ban stah :la da ki dei kiba kham rit ki ju ring dang da ki thri siej, ne tang
da ki jyrmi ne ki jyntang . hynrei lada dei ki bah eh kid a shna dda ki rynsan
siej ne dieng ka ba don ne ka bym don ka shalyntem ki khot ka `po ` , bad kisa ring. Ha ka por ba kiring u
don u wei u briew uba shong kynjeng halor u maw bad u phawar artad artad ;kiwei pat ki kynhoi shong
shit man ba u dep phawar .
Hynrei sa kiwei ki mawbynna kiba la
thung, la ring ri dang da uwei u radbah kum u mawniam ha nartiang. La ong ba u
mar phalyngki u la rah hi ia uta u maw naduh raliang .uta u mawbynna ha
nartiang udei uba jrong tam ha ri khasi jaintia. U jrong haduh arphew hynniew phut bad
rben haduh arphut shiteng .
KA JINGPYNNEH IA KI
MAWBYNNA
katba
ka niam khasi ka dang ieng rasong bad kat ba ki khasi ki dang im para khasi ,
ki mawbynna kin eh bad satah kylleng ki lynti , kisurokki ieng ha ki jaka iew jaka hat ha ki lum bad ha
ki them .haba ki briew ki leit ki wan ki tip lypa ba don ki kor bad ki
mawshongthhait kat shaba ki dei iaid .ka kit ka bah ruh ka aram ,ba ki don kita
ki mawpynjahthait.
Ynda la wan kiew u pharewng , bad ynda la
wan shong khleh sa ki wei ki jaitbynriew , kiba bat la ka jong ka niiam bad
kiba bud la ka jong ka kulshor , ka niam khasi ka sdang tlot.ryngkat bad kane
ka jingkylla , la mih shuh shuh sa kawei de ka jingdonkam .ki shnong kila sdang
bunbriew,bad kumta suki suki , ba weng ia ka jingkhapngiah , ladei ban pynheh
ia ka shnong .ka shnong kaba shah ktah nyngkong kadei ka shyllong , khamtam lei
lei haba la pynlong ia ka ka nogbah jong ka assam ha u snem 1874.
Naduh ki terei ki snem , khlem don ba
poi pyrkhat , la shem ba ki briew ki la jynrat , ki la pynkyllon , ki la phut
ne ki kyndat ia ki mawbynna ba don harud shnong bad ha rud surok . ka sorkar ka
lasdang ban kyndit bynriew bad ka sa
mana i ki briew ban mnym pynjulor shuh ia ki mawbynna bad ia ki mawniam . katba
dang poi ka jingshemphang u paidbah lawan poi sa ka jing khynnnuih u jamai bah
jong u snem 1897. Bun na ki mawbynna ki la shu kdiah bad khein ei , khlem ba
don shuh ki bas alia bad niewkor ban khyllie biang ia ki.
Sha thain sohra lei , imat u syiem bad ski myntri
ki ia pynbeit ban pyn kynriah tang i aki mawsan mawbah bad ki kpepbah , hyynrei
ia kiwei ki shah ban pynduh noh , haba ym donkam shuh kum ia ki maw shyieng ne
mawumkoi.
Ka jingkylla niam kristan de jong
ki ba bun naduh ka spah snem ba khatkhyndai
ka la nang pylluin shuh shuh i ka
mynsiem ieid kolshor . ki mawbyna ki sha nguid sha klun suki suki ban ai jaka
ia ki briew ban thaw iing ne jaka sorkar . mynta ngi donbok ba dang don ki maw
ki ba dang ieng . ka dei ka deiti jong ngi ban pynsah ban sumar ia ki maw bala aiti ki pa tymmen ki mei tymmen .
Mynta ban khmih lynti nong tei bad
nongthung mawbynna , la long long kum ka jingphohsniew , ka juk kam kwah shuh
ban tei nam i ki longshuwa da ki maw lynti ba la shu shniah ,ki la nang ban tei
iaki mot kii ba kham plih bad ki ladon bad da kiwei kii lad ban pynsahnam
pynsahkyrteng ia ki long kmie longkpa.,da ki kot ki dur bad kiwei kiwei . ki maw
kin shu sah sakhi ia ka juk ba la dep ,
ban ym lah phai shuh , ne kin long ki dieng thew ia ki jingroi jong ki briew
jong ka juk ba myshuwa .
Haba
peit mynta ia ka jingthrang jong ki longdien ban shim iaka dur mawbynna ha kino
kino ki kam jaidbynriew kum ka shab-seng
ngi lah ban ong ba ki mawbynna kin neh bad kin sah kum ka dak ka shin jong ki
khasi ryngkat bad ki khnam ka ryntieh.
Ha kawei ka rukom ka bha ba ymdon kyteng ba lathoh ha ki mawbynna ,
namar ki kylla long ki mawnam jong baroh ki riew hyndai , ym tang ki mawnam
jong kawei ka ar ka kur, ne tang u maw nam jong uwei ne kawei ka briew . ka
ktien ba ki mawbynna ka kren ha ki longdien, ka long ka ktien sneng tien kraw ,
ba ngi dei ki khun ki ksiew ka jaitbynriew bakhraw.
Comments
Post a Comment