KA JAITBYNRIEW

Ka jaitbynriew Khasi ka long ka jaitbynriew baiar kumba
la rwai pynhun mynsiem da u E. Breaktist Wanswett bad kumba
la thoh u SOSO Tham ha ka Ki Sngi Barim u Hynñiew Trep
(1936): “Khynriam u Pnar, u Bhoi u War, u dei u paid Khasi
ba ïar”. Kane ka rukom phiah kynhun jong ki nongthoh bad
nongrwai kam mut ba ym don shuh sa kiwei pat ki kynhun kiba
dang Iah ban nam ban jer, kum ki Lyngam bad ki Diko.Lada
jia ba u nongphiah kynhun u kwah pyni'apher na ka sur-ring
bad sur-kynnoh ’I'a ki ktien, ka jaitbynriew Khasi kan don shi-
bun tylli ki kynhun. Hynrei jan baroh ki nongthoh ki i'abat tang
i'a kijuh ki kynhun kiba Ia pynpaw ha ki jynthoh. Kata san
kynhun :
I. Ki Khasi, ba la tip kum ki Khyriam,
2. Ki Pnar lane ki Synteng,
3, Ki Bhoi,
4, Ki War,
5. Ki Lyngngam-
U David Roy u shu pyni nia lem ba ka ktien ka lah ban
long kawei na ki daw bakongsan ba Pyniapher ia ki thaiñ.
Ngin peit hangne ia kawei ka sentenens ba u la thoh,kaba ïasyriem ,lada pulenu riew -tip-linguistics,hynrei ka bym don jingiadei eiei lada pule da u briew u bym tip eiei, ka ktien Amwi

kam i don Jingiadei khyndiat ruh em bad ka ktien Sohra.

pynban baroh ki dei ki khun Khasi Khara.

U Amwi — Ah u mi u japrew, u e ah arbei i hun tyrmai.

U jirang — Ah de i-mi u karo u ah irbei ki hun tymei,

U jowai — Em uwi u bru uwa em arngut ki khon
chynrang,

U Nongjri — La don uwei u briew uba don arngut ki khon
shynrang.

U Nongkrem — La don uwei u brew uba don amgut ki khon
shynrang. _

U Sohra — La don uwei u briew uba la don arngut ki khun
shynrang.

Hynrei na ka bynta ki stad kolshor, kiba tip ba ka ktien,

ka niam bad ka dustur ki dei ki mawbyrsiew bakhlaiñ  jong ka

jaitbynriew, ki kham sngewtynnat ban tang jaitbynriew kum ka

jaitbynriew ba kyrpang tang lada ka don ka dustur ka riti bad

ka thymmei jingsdang. Haba kumta, ka, jaitbynriew Khasi ka

biang; ka don ka thymmei jingsdang —- baroh ki dei ki khun ki

kti jong u Hynñiew Trep Hynñiew Skum — bad ka jaitbynnew

Khasi ka don la ki jong ki dustur kiba ka dang dei ban sngew‘

sarong haduh mynta mynne.

KA RUKOM IM JONG KI KHUN U HYNNIEW TREP

Ki san kynhun ki long ki nongrep kiba rep la ka jong ki
jong ki jait jynthung katba ka shah ka mariang. Da lade ïa lade
hi ki kynhun ki pyni’apher bad ki pyneh la ka rngiew ka bshi ban
wan i'uh kjat sha sla pyrthei ha ki lum Khasi baieid ki blei.

          KI KHASI

Ia ki Khasi la ju sin da kiwei pat  ki thaiñ kum ki 'Nongphlang’ namarba ka jaka jong ki kam don jynthung eiei lait tang u phlang. Ki ioh bam ioh sa tang da ka  rep, U phan u deiuba kham jyllei bad ba kham Wan rah jingmih. Kiwei pat ki long u riewhadem, u krai, u sohphlang: u rymbai, u phankaro
bad ka shriew. Kiba rep jhur ruh ki bun. Kine ki jyngrep jong ki
Nongphlang kim neh tynrai kumba neh ki diengsoh diengpai
jong ki War, kumta donkarn ban buh symbai thymmai man la
ka snem ne ka ai’om thung. Ka jingim jong ki nongrep ha ki
thaiñ Nongphlang ka long kaba kham shitom ban ïa ka jingim
jong ki War ne ki Bhoi. Ha ka por tlang, u thah u pyntyrkhong
lut ïa ki jynthung, um ailad ban rep eiei; ki briew ki beh da ka
thoh dieng bad ka prat phlang ban pynkhreh nur ïa ki lyngkha
' jong ki.

KI PNAR

Ki Pnar ki shong ki sah ha ki ranab lum kum ki Khasi ne
Ki Khynriam. Ki Khasi ki sin ïa ki Pnar, ‘Synteng’. Na ka daW
Jong ka jinglong jong ka mariang, ki jynrep jong ki ruh ki
syri’em bad ki jong ki Khasi, hynrei bun na ki Synteng ki kham
kyrni ha ka rep shynrai, sying, rynsun bad sohmynken. .
Ki jhur bad ki diengkseh ki kynrei kum ha ki thaiñ Khasi
Ki diengsoh kiba i‘adei jaka, ki long u sohphoh-nongkhlaw,
Sohphoh-khasi’ ,soh shur, u sohkynphor, u sohjew bad ki jait
kait babang- U sohñiamtra bad u sohmanir, lada ki mih,ruh, ki ri;kiba thung, ki thung tang ban bam myllen hi ,ym ban die.

KI BHOI

Ki Bhoi pat ki shong shaphang shatei na ki Khasi bad ki
Pnar, kiba iadei pud bad ki Khasi ki khot ki Bhoi-Khasi bad
kito kiba iadei bad ki Pnar ki khot ki Bhoi-Pnar. Ki Bhoi ki
kham donbok ban ïa ki Khasi ne ki Pnar namarba ka jaka jong
ki ka kham long madan, long pynthor. Ha ki hali jong ki, ki lah
ban rep haduh saw san jait ki kba. Lada ki smat rep bad ki trei
shitom ki jhur bad ki soh har-rukom ki mih bad ki plung bha.
Ka jingmad ruh ka pher. Ki Bhoi ki shu sniew bok pat ba ka jaka ka jur jingshit lhop; ki briew ki lwaid ngai ngai, kim kWah
trei shitom, kim sting kti sting kjat kum ki Khasi ne ki Pnar.
Ha ka jingialeit 'iawan jong ki Bhoi ha ka imlang sahlang
Ki kham iajan bad ki Mikir. ki Myntri, ki Jinthong bad ki Ryng-
thong. Dei na kane ka daw ba ki Bhoi kim da i'a poikha poiman
bad ki Khasi ne ki Pnar.‘ Hynrei ynda ki la 'iakhleh bad ki
Khasi ne kiwei pat ki jaitbynriew jong ka sor Shillong, ki la
kham injan bad ki Khasi ruh.

KI WAR.
Sha kawei pat ka liang jong ki Khasi bad ki Pnar, ka don
ka jaka ba kham long riat, ki pud ki sam jong ka, ki iakynduh
bad ka Bangladesh mynta ne ka Shilot hyndai. Ki War ki riew-
Spah b'ha haba dang plie ka iew Shilot. Ki jingmih bakongsan
Jong ki dei u kwai u tympew, u sohmrit, ka ’latyrpad, u sohñiamtra,sohphan. u sohtrun, ki kait bad kiwei kiwei ki bymnda iarep paitbah kum  u Pai, u kynphad, ka laha bad ka rukom ri ngap.
Kine ki saw kynhun, kat kum ka jingïathuh jong U Nong—
ialam (1903) ki long ki jaka kiba roi bha. Ka Khaï ka pateng hapdeng jong ki bad ki jaka khappud ka thnam shaid. U nar
lel lei u pawnam ha ka jingbha shaduh ri dkhar.

KI LYNGNGAM

Ki Lyngngam, ki dei ki Khasi, ki long kiba kham sahdien.
Ka leit ka wan jong ki, ka shongkha shongman ka kham Ïajan pynban bad ki Garo ba ki khot ki Diko lane ki Hana. Lada
bishar ïa ki Lyngngam, ym i don jingïadei ne jingïasyriem eiei
bad kiwei pat ki kynhun; ka jingïadei kan long tang ka rukom
Thung mawbynna. Ym ju ïohsngew ïa ki Lyngngam kin ïapoikha poiman bad kitei ki saw kynhun haneng. Ka leit ka wan jong ki Lyngngam ka dang lasyriem bad ka juk-dum. Kiba  shong sha khap Sylhet ki kamai da ka jingtong dohkha dohpnat.

Comments

Popular Posts